Starfsmat
Laun starfsmanna sveitarfélaga byggja á annars vegar heildarkjarasamningum stéttarfélaga við Launanefnd Sveitarfélaga eða einstök sveitarfélög hvað varðar launatöflur og almennan rétt, s.s. veikinda-og orlofsrétt og svo framvegis. (sjá síðu um kjarasamninga). Hins vegar fara laun starfsmanna sveitarfélaga eftir „Starfsmati“ sem raðar starfsmönnum í launaflokka eftir ábyrgð og álagi sem starfinu fylgir.
Starfsmatið er nokkuð flókið við fyrstu sýn og hér verða gerð grein fyrir helstu þáttum þess:
- Sagan
Starfsmatið sem notast er við hér á landi byggir á Bresku starfsmatskerfi sem innleytt var 1997 („Single Status Job Evaluation“) en það kerfi var hannað af hópi sérfræðinga í starfsmannamálum sveitarfélaga auk ráðgjafa um launajafnrétti. Í nóvember 2001 var skipuð Samstarfsnefnd um starfsmat og þar sátu m.a. fulltrúar Starfsgreinasambandsins. Vinna við undirbúning og innleiðingu starfsmatsins fór m.a. fram með fjölda viðtala sem tekin voru við starfsfólk í ýmsum starfshópum um land allt.
Starfsmatið var síðan innleitt 2005 og nú á þessu ári hefur verið unnið að endurmati starfa þar sem óskir um endurmat hafa komið fram – samkvæmt ákveðnu ferli sem kynnt var af félögunum síðastliðinn vetur. - Markmið
„Markmið starfsmats er að tryggja að starfsmönnum séu ákvörðuð laun með eins málefnalegum og hlutlægum aðferðum og frekast er unnt. Mikilvægt er að ákvarðanir um mismunandi grunnlaun fyrir mismunandi störf eigi sér eðlilegar, gegnsæjar og málefnalegar skýringar. Nú hafa fjölmargar þjóðir heims samþykkt meginreglu um launajafnrétti karla og kvenna á vettvangi Alþjóðavinnumálastofnunarinnar (ILO). Til að ná þessu markmiði mælir stofnunin með starfsmatsleiðinni og hefur mótað þær grunnreglur sem starfsmatsaðferðin byggir á. Nútíma starfsmat eins og hér er kynnt, er besta leiðin til að raða störfum með eins sanngjörnum hætti og kostur er, með því að fylgja aðferðum og leiðbeiningum stofnunarinnar um kynhlutleysi og vönduð vinnubrögð.“ (Úr bæklingi Launanefndar Sveitarfélaga okt. 2003). - Meginþættir
Mati á hverju starfi má skipta í fjóra meginþætti:
a. Þekking og reynsla
b. Álag
c. Ábyrgð
d. Vinnuaðstæður
Hver þessara þátta greinist síðan í undirþætti og er einfaldast að vísa á síðu Launanefndar sveitarfélaga, t.d. Upplýsingarit um Starfsmat. - Það er aðallega tvennt varðandi starfsmatið sem leggja þarf áherslu á:
a. Starfsmatið ræður ekki hvort starfsfólk hefur góð laun eða ekki – heildarkjarasamningurinn og launatöflur þar ráða launum. Það sem starfsmatið segir til um er hvort launin séu réttlát í samanburði við önnur laun innan sveitarfélagsins.
b. Starfsmatið snýst ekki um persónuna sem vinnur starfið – heldur starfið sjálft. Þannig getur t.d. starfsmaður haft hæfni sem vísar til hærra starfsmats – en starfið sem viðkomandi vinnur gerir ekki kröfur um slíka hæfni. - Endurmat og endurskoðun
Allflest störf fengu starfsmat í ársbyrjun 2005 en þó varð nokkur fjöldi starfa eftir – sem kölluð hafa verið „núll-störf“ síðan. Flest núllstarfanna fengu síðan starfsmat á síðasta ári og þá hófst endurmatsferli sem ljúka á nú á haustmánuðum. Starfsmenn eiga síðan að geta óskað eftir endurmati á starfsmati sínu í framtíðinni, telji þeir starfs sitt ranglega metið. - Að finna rétta launaflokkinn
Það getur virst nokkuð flókið að finna út í hvaða launaflokk starfsmaður sveitarfélags á að vera. Til að bera saman starfsheiti innan starfshópa er hægt að fara á Starfshópar - stiganiðurbrot, og þegar tiltekið starf er valið fæst stiganiðurbrot starfsins. Með því að fara á Þátta og þrepaskilgreiningar er síðan hægt að sjá hvað liggur á baki stiganiðurbrotinu. Sjá nánar